skip to Main Content
Zadośćuczynienie Pieniężne Po śmierci Osoby Bliskiej

Zadośćuczynienie pieniężne po śmierci osoby bliskiej

Polski system prawa cywilnego przyznaje osobom bliskim zmarłego szereg uprawnień mających na celu zrekompensowanie negatywnych, oczywistych konsekwencji śmierci osoby bliskiej oraz powstałej krzywdy. Poza możliwością dochodzenia roszczeń w postępowaniu karnym (np. zasądzane od sprawcy przestępstwa nawiązka oraz zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę) i szeroko pojętym postępowaniu administracyjnym (np. zasiłki pogrzebowe, renty itp.), osobom bliskim zmarłego szerokie uprawnienia daje przede wszystkim prawo cywilne, w tym w szczególności przepisy art. 446 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.).

Zgodnie z treścią tego przepisu, o ile: wskutek czynu niedozwolonego nastąpiło uszkodzenie ciała lub został wywołany rozstrój zdrowia poszkodowanego, a w ich konsekwencji nastąpiła śmierć poszkodowanego, to od odpowiedzialnego za powstanie szkody (tj. również od zakładu ubezpieczeń jako gwaranta ubezpieczającego) można domagać się:

  1. zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu
  2. renty odszkodowawczej (alimentacyjnej),
  3. jednorazowego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej oraz
  4. zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Odszkodowanie za śmierć bliskiej osoby

Śmierć bliskiej osoby zawsze jest trudnym doświadczeniem. Wiąże się z dużymi stratami emocjonalnymi, ale często także z finansowymi i obniżeniem poziomu życia żyjących członków rodziny. Stąd też koniecznie trzeba wiedzieć, ile wynosi odszkodowanie i zadośćuczynienie pieniężne za śmierć bliskiej osoby oraz w jakich sytuacjach są przyznawane. Jak wyglądają odszkodowania z ZUS i te z prywatnych towarzystw ubezpieczeniowych? Co warto wiedzieć na ten temat?

Odszkodowanie a zadośćuczynienie

Na początek musimy wyjaśnić różnicę pomiędzy odszkodowaniem a zadośćuczynieniem. Zdarza się, że pojęcia te są stosowane zamiennie, ale jest to błąd. Odszkodowanie jest wypłacane, gdy pojawia się szkoda majątkowa np. utrata źródła przychodu. Zadośćuczynienie występuje z kolei wtedy, gdy mowa o krzywdzie, która ma bardziej charakter emocjonalny i wiąże się z wyrządzeniem szkody. Różnica pomiędzy nimi jest więc zasadnicza.

Ile wynosi odszkodowanie za śmierć rodzica lub innej osoby bliskiej z ZUS?

Jeśli do śmierci rodzica doszło podczas wykonywania obowiązków zawodowych, to bliscy zmarłego mogą starać się o odszkodowanie z ZUS. Pod pojęciem bliskich zgodnie z obowiązującymi przepisami rozumie się:

  • małżonka, który nie znajduje się w separacji,
  • dzieci własne, drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
  • wnuki lub rodzeństwo, o ile zostały przyjęte na utrzymanie i wychowanie przed osiągnięciem pełnoletności,
  • rodzice, osoby przysposabiające – jeśli w dniu śmierci osoby ubezpieczonej prowadziły wspólne gospodarstwo domowe lub też, gdy zmarły przyczyniał się do ich utrzymania.

Osoby bliskie, które nie zostały tu wymienione, nie mogą starać się o odszkodowanie z ZUS. Oznacza to, że w rzeczywistości do odszkodowania uprawniona jest niewielka grupa osób. Odszkodowanie z ZUS po śmierci małżonka może wynieść 101 926 zł. Tyle samo wynosi odszkodowanie po śmierci ojca z ZUS. Pozostałym bliskim osobom należy się odszkodowanie wynoszące do 50 963 zł. Wysokość ta może jednak się różnić, gdy więcej osób jest uprawnionych do uzyskania odszkodowania.

Kiedy należne jest odszkodowanie po śmierci teściowej lub teścia?

Nagła śmierć bliskiej osoby prawie zawsze jest ogromną tragedią dla jej bliskich osób, które pozostają przy życiu. Do tego nierzadko dochodzą problemy materialne czy problemy zdrowotne, więc sytuacja staje się naprawdę bardzo trudna. Komu przysługuje odszkodowanie i w jakiej kwocie za śmierć teścia lub teściowej?

Odszkodowanie po śmierci teściowej lub teścia przysługuje synowej/zięciowi, którzy pozostawali w bliskich relacjach i zażyłości ze zmarłą osobą. Jeżeli te osoby w wyniku śmierci bliskich ponoszą negatywne konsekwencje np. natury psychicznej, w takich przypadku przyznanie im odszkodowania jest jak najbardziej zasadne.

Odszkodowanie należne jest zięciowi czy synowej także w przypadku pogorszenia się sytuacji materialnej po śmierci rodziców żony lub męża. Ma to miejsce przede wszystkim w przypadkach, w których strony prowadziły wspólne gospodarstwo domowe.

Posiadając stosowną polisę, każdy może starać się o rekompensatę finansową za niespodziewaną śmierć bliskiej osoby i to nie tylko siostry, córki, męża czy dziecka. Do najbliższej rodziny można zaliczyć również teściów – w tym przypadku to nie więzy krwi będą miały znaczenie, a relacje łączące dane osoby.

W jakiej wysokości przyznawane jest zadośćuczynienie po śmierci teścia lub teściowej?

Odszkodowanie po śmierci teścia lub teściowej przyznawane jest wyłącznie w uzasadnionych okolicznościach. To czy zadośćuczynienie finansowe zostanie przyznane, czy też nie i w jakiej wysokości zależy przede wszystkim od relacji pomiędzy stronami, a także krzywdy doznanej w wyniku śmierci teścia lub teściowej. W większości przypadków kwota zadośćuczynienia wynosi kilkanaście tysięcy złotych.

Odszkodowanie z prywatnych towarzystw ubezpieczeniowych po śmierci bliskiej osoby

Jeśli chodzi o odszkodowania uzyskiwane z prywatnych towarzystw ubezpieczeniowych, to ich wysokość zależy od wielu czynników, które muszą zostać zweryfikowane. Dużo zależy od tego, jak doszło do śmierci danej osoby. Bardzo często, jeśli śmierć jest wynikiem działania samego zmarłego, to jego bliskim nie przysługuje wypłata. Warto jednak pamiętać, że w tym wypadku dużo zależy od tego, co zostało zawarte w umowie z ubezpieczycielem. Tutaj należy też podkreślić, że nie ma przepisów, które regulowałyby, kto jest osobą bliską zmarłemu. Stąd też odszkodowanie za śmierć teścia lub teściowej może zostać przyznane osobie, którą ze zmarłym nie łączą więzy krwi. By uzyskać możliwie jak najwyższe odszkodowanie, warto wypełnić wniosek o jego wypłatę z uwzględnieniem wszystkich poniesionych kosztów i strat. Nie powinno się też pomijać cierpienia emocjonalnego, które może być podstawą do uzyskania zadowalającego zadośćuczynienia.

Podstawy prawne dochodzenia zadośćuczynienia lub odszkodowania za śmierć bliskiej osoby

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż expressis verbis możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w konsekwencji śmierci najbliższej osoby została do polskiego systemu prawa cywilnego wprowadzona dopiero ustawą z dnia 30.05.2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731), która weszła w życie dnia 3.08.2008 r. i dodała do art. 446 k.c. § 4 w brzmieniu: „Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.” Zauważyć przy tym trzeba, iż pomimo braku wyraźnego przepisu umożliwiającego dochodzenie zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej przed 3.08.2008 r., to roszczenie takie istniało i można było go skutecznie dochodzić również przed tą datą. Możliwe bowiem było dochodzenie tego roszczenia przede wszystkim na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., tj. jako zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego, za jakie uznaje się relację i więź z druga osobą, a także na podstawie art. 446 § 3 k.c., tj. jako odszkodowanie za szeroko rozumiane pogorszenie sytuacji życiowej dochodzącego, w wyniku śmierci osoby dla niego najbliższej.

Renta alimentacyjna przyznawana po śmierci bliskiej osoby Nie mniej jednak nauka i praktyka prawa od dłuższego czasu postulowała de lege ferenda za uregulowaniem możliwości dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej wprost, tj. osobnym i wyraźnym przepisem stanowiącym o takim uprawnieniu. Tak więc ww. nowelizację Kodeksu cywilnego wprowadzającą art. 446 § 4 należy przyjąć z aprobatą, jako że rozwiewa ona wszelkie wątpliwości w tym zakresie nie pozostawiając Sądom możliwości uznania roszczenia osoby najbliższej zmarłego za bezpodstawne.

W kwestii intertemporalności nadmienić jeszcze trzeba, iż art. 446 § 4 k.c. będzie mieć zastosowanie także w przypadkach, kiedy śmierć nastąpiła w dniu 3.08.2008 r. i później, ale na skutek zdarzenia wcześniejszego, sprzed wejścia w życie ustawy, natomiast art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zastosujemy wówczas, kiedy także śmierć nastąpiła przed 3.08.2008 r. Bowiem jeszcze raz podkreślić trzeba, iż ww. nowelizacja nie ukonstytuowała nowego prawa podmiotowego, a jedynie zmieniła sposób realizacji i skonkretyzowała już istniejące uprawnienie (tak: wyrok SN z dnia 11.05.2011 r., I CSK 621/10, Legalis, oraz wyrok SN z dnia 05.10.2011 r., IV CSK 10/11, Biuletyn SN 2012, Nr 1, s.9).

Przechodząc dalej, starając się w miarę jasno omówić sposób wykazania doznanej krzywdy, możliwość dochodzenia zadośćuczynienia i sytuację, w których Sąd udzieli nam ochrony naszego prawa zasądzając odpowiednią kwotę pieniężną, nie sposób nie zacząć od kwestii podstawowej, tj. od kwestii określenia kręgu osób, którym to uprawnienie przysługuje. Osoby bliskie uprawnione do zadośćuczynienia Jak wskazuje omawiany przepis uprawnienie to przysługuje bowiem jedynie najbliższym członkom rodziny zmarłego. Krąg uprawnionych jest więc już literalnie ograniczony względem chociażby uprawnionych do renty odszkodowawczej, gdzie ustawodawca mówi o „osobach bliskich”, co już prima facie jest kręgiem osób szerszym niż „najbliżsi członkowie rodziny zmarłego”. Doktryna i orzecznictwo w zasadzie jednolicie wskazują – również na gruncie art. 446 § 3 k.c. i uregulowanego tam jednorazowego odszkodowania – iż do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłego należą niewątpliwie i przede wszystkim jego współmałżonek, rodzice i dzieci, zaś co do pozostałych i dalszych członków rodziny zmarłego, w szczególności jego wnuków i dziadków, a także krewnych w linii bocznej, niezbędnym jest wykazanie faktycznej silnej relacji rodzinnej pomiędzy zmarłym, a taką osobą, aby Sąd uznał ją za członka najbliższej rodziny (por. wyrok SN z dnia 10.12.1969 r., III PRN 77/69, OSN 1970, Nr 9, poz. 160). W zakresie dekodowania pojęcia najbliższego członka rodziny na gruncie art. 446 § 4 k.c. możliwym i często spotykanym w Sądach jest również odwoływanie do art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym do kręgu najbliższych członków rodziny należy także dziecko pozostające pod pieczą rodziny zastępczej. Konkubenci również osobami bliskimi Wskazać jednak trzeba, iż osoby nie mieszczące się w kręgu najbliższych członków rodziny, a należące do kręgu osób bliskich (np. osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, tzw. konkubent), nie są pozbawione prawa do dochodzenia zadośćuczynienia za doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej krzywdę.

Osoby te mogą bowiem domagać się zadośćuczynienia za śmierć na ww. podstawie prawnej, tj. na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Polecamy: Komplet : IFK + MK + Infororganizer Nowe wzory deklaracji i informacji PIT 2014 / 2015 Podyskutuj o tym na naszym FORUM Zasady przyznawania zadośćuczynienia osobom uprawnionym Idąc dalej, wskazać należy, iż przesłanki do dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej są zasadniczo tożsame z przesłankami do otrzymania zadośćuczynienia przez poszkodowanego na ogólnej zasadzie z art. 445 k.c.

Niezbędnym jest więc:

  1. wykazanie zaistnienia czynu niedozwolonego (np. wypadku drogowego),
  2. określenie odpowiedzialnego za ten czyn (np. Zakładu Ubezpieczeń ubezpieczającego sprawcę wypadku),
  3. wykazanie, że doszło do uszkodzenia ciała (np. uraz wielonarządowy) lub wywołania rozstroju zdrowia (np. ciężka choroba) poszkodowanego,
  4.  a w ich konsekwencji nastąpiła śmierć poszkodowanego.
  5. Dodatkowo niezbędnym jest połączenie zdarzenia, uszkodzenia lub rozstroju oraz śmierci normalnym związkiem przyczynowo-skutkowym, tj. wykazanie, że do uszkodzenia lub rozstroju doszło w wyniku zdarzenia, zaś śmierć nastąpiła z przyczyny uszkodzenia lub rozstroju.
  6. Ostatecznie, koniecznym do wykazania przed Sądem jest dowiedzenie, iż po stronie osoby bliskiej wystąpiła krzywda, tj. szkoda niemajątkowa, zasadniczo utożsamiana z negatywnymi przeżyciami w sferze psychicznej.

O ile wykazanie przesłanek pkt. 1-5 najczęściej nie nasuwa większych trudności (czasami kwestionowany jest jedynie związek przyczynowo-skutkowy, np. poprzez twierdzenie, że poszkodowany zmarł z innego powodu niż obrażenia jakich doznał w wypadku), o tyle koniecznym jest należyte i wyczerpujące wykazanie krzywdy po stronie osoby bliskiej. Albowiem pamiętać należy, że przyznanie zadośćuczynienia ma zawsze charakter fakultatywny, Sąd nigdy nie jest zobligowany do zasądzenia zadośćuczynienia, tak też odpowiednie wykazanie krzywdy ma znaczenie nie tylko wpływające na wysokość zadośćuczynienia, ale na samą zasadność jego przyznania. Ocena zasadności uznania zadośćuczynienia dla osób bliskich Sąd oceniając doznaną przez osobę bliską krzywdę weźmie pod uwagę przede wszystkim jej zeznania, ale także zeznania świadków (nie świadków zdarzenia czy śmierci, a świadków krzywdy osoby bliskiej). Albowiem krzywda odnosi się do trudnej do uchwycenia straty niemajątkowej w psychice osoby, trudno byłoby więc opierać ją na jakichkolwiek dokumentach.

Możliwym jest także powołanie przez Sąd biegłego z zakresu psychologii lub psychiatrii, który sporządzi opinię dotyczącą stanu zdrowia psychicznego osoby bliskiej, jej przyczyn i skutków. Wysokość zadośćuczynienia Ostatecznie, po wykazaniu wszystkich powyższych przesłanek, a przede wszystkim po wykazaniu zaistnienia krzywdy po stronie osoby bliskiej, Sąd zważy wysokość należnego zadośćuczynienia.

Zadośćuczynienie ma charakter zindywidualizowany, tak też niezwykle istotne jest zbadanie charakteru konkretnej sprawy. Sąd jednak bez wątpienia weźmie pod uwagę wiek osoby bliskiej (im niższy tym zadośćuczynienie wyższe), siłę relacji wiążącej ją ze zmarłym (im silniejsza tym zadośćuczynienie wyższe), możliwość liczenia na tę osobę w przyszłości, gdyby śmierć nie nastąpiła (im większa tym zadośćuczynienie wyższe), oraz intensywność cierpień osoby bliskiej po śmierci (im większa tym zadośćuczynienie wyższe). Często wpływającymi na wysokość zadośćuczynienia za śmierć czynnikami są także: stopień zawinienia i działania sprawcy zdarzenia (np. umyślne i brutalne działanie), nagłośnienie medialne faktu śmierci (nawet jedynie w mediach lokalnych czy internecie), a także przyznane wcześniej kwoty z tytułu śmierci z innych źródeł (np. z ubezpieczenia NNW).

Ostatecznie wskazać trzeba, że wysokość zadośćuczynienia uzależniona jest także od średniej stopy zamożności danego społeczeństwa, średnich zarobków i cen, stopy inflacji i siły nabywczej pieniądza, albowiem zadośćuczynienie nie może być i nie jest zupełnie oderwane od czynników obiektywnych.

Odszkodowania Kancelaria KALLEX

Back To Top